Isniin, September, 19, 2022 (HOL) - Haweenay ka mid ahayd shaqaalaha hay’adda samafalka ee Guddiga Caalamiga ah ee Badbaadinta (IRC), ayaa sharciga la tiigsatay hay’adda, kaddib markii ay sheegtay in shaqadda looga joojiyay sifo sharci darro ah bartamihii sannadkii 2020-kii, xiligaasi oo cudurka COVID-19 uu mararay heer sare.
Nasra, ayaa ahayd Isuduwaha Maamulka iyo Xuquuqul Insaanka ee hay’adda (IRC), oo ah hay'ad samafal oo caalami ah oo fadhigeedu yahay dalka Mareykanka.
Nasra ayaa sheegtay in shaqada looga joojiyay sababo la xiriira uurkeeda, balse go’aankeeda ayaa iftiimiyay dheelitir la'aanta awoodda ee haweenka ay kala kulmaan goobta shaqada.
“Bishii June, xili aroornimo ah waxaa isoo wacay maamulaheyga, kaddibna wuxuu ii sheegaty in aan is casilo ama uu joojin doono heshiiskeyga (contract). Aad ayaan ula yaabay, kaddibna waxaan ugu jawaabay in sabab la’aan aan la igu cabsigelin karin xili lagu jiro marxaladda adag ee cudurka COVID-19. Labo maalin kaddib waxaa uu iisoo diray warqadii shaqadda la iiga joojiyay,”ayey tiri.
Si kasta ha ahaatee, Nasra ayaa hay’adda la shaqeyneysay muddo saddex sano iyo bar ah, balse shaqo ka joojinteedii lama filaanka aheyd ayaa naxdin ku reebtay. Waxaa ay intaasi raacisay in dhammaan email-ladeeda shaqalada laga xiray, taas oo u suuragelin weyday in ay la xiriirto madaxdii sarre ee hay’adda.
Nasra oo ahayd haweeney uur leh oo wayday isha kaliya ee ay ka heli jirtay dhaqaalaha, ayaa raadisay la-talin sharci ah, iyadoona qaadatay go’aan adag oo ay ku doonayso in ay maxkamad ku gayso hay’addii shaqaaleysiisay.
Intaasi kaddib, Nasra ayaa cabashadeedii u gudbisay guddiga xallinta khilaafaadka ee loo shaqeeyaha iyo shaqaalaha ee Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha Bulshada dowladda Soomaaliya.
Sharcigii shaqada ee Soomaaliya ee soo baxay sannadkii 1972 ayaa mamnuucaya in shaqaallaha looga ceyriyo shaqada sababo la xiriir marxaladda uurka.
Warbaahinta Hiiraan Online ayaa heshay nuqul ka mid ah go’aankii guddiga shaqada ee bishii December 2020, kaas oo lagu oggaaday in hay’adda IRC ay sifo sharci darro ah ay shaqada uga joojisay Nasra. isla markaana hay’adda lagu amray inay bixiso inta ka harsan qandaraaska Nasra oo ay u dheer tahay magdhow iyo ganaax.
Nasra ayaa Hiiraan Online u sheegtay in IRC ay jabisay siyaasaddeeda dulqaad la'aanta ee ka dhanka ah xadgudubyada galmada iyo xadgudubyada ka dhaca goobaha shaqada.
Guddiga Caalamiga ah ee Badbaadinta (IRC) ayaa racfaan ka qaadatay go’aanka maxkamadda shaqaalaha ee gobolka Banaadir. Bishii Febraayo 2022, sanad kaddib dhageysigii sharciga ahaa, Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa taageertay go'aankii guddiga ee bishii Febraayo 2022, iyadoo haddana mar kale cadeysay dacwada Marwo Nasra.
Maxkamaddu ayaa xukuntay in shaqadii laga joojiyay Marwo Nasra ay aheyd sharci darro marka loo eego xeerarka shaqada iyo madaniga ah ee Soomaaliya. Maxkamada ayaa ku amartay hay’adda IRC in ay Nasra siiso xuquuqdeeda inta ka dhiman heshiiskeeda iyo magdhowga qarashka sharciga ah ee ay gashay.
Nasra ayaa sheegtay in rag kamid ah qoyskeeda ay ku cadaadiyeen in ay ka tanaasusho dagaalka sharci ee ay kula jirtay hay’adda IRC maadaama ay adag tahay in la shaqaaleysiiyo. Raggaasi ayaa ku booriyay inay aqbasho laaluush yar si ay uga noqoto kiiska.
Nasra waa la cafin lahaa haddii ay aqbasho dalabka maadaama la og yahay in ay adag tahay in la dhaqan geliyo xukunnada maxkamadaha ee Soomaaliya. Natiijo ahaan, kaliya 5% shaqaalaha ayaa dacwooyin sharci ah ka gudbiya loo shaqeeyahooda. Caqabadaha dhaqaale, iyo sidoo kale cadaadiska qoyska iyo bulshada, ayaa sidoo kale gacan ka geysta naxariis darada iyo xadgudubka ka dhanka ah xuquuqda shaqaalaha.
Si kastaba ha ahaatee, Nasra ayaa sheegtay in ay ka go’antahay inay u dagaalanto sidii ay xuquuqdeeda ku heli lahayd, iyadoo mareysa nidaamka sharciga ah.
“Waxaan rajeynayaa in dagaalkeygii sharciga ahaa ee aan kaga hortagayay cadaalad-darrada ay dhiirri-gelin ka heli doonaan haween badan oo cadaalad-darradaas ay ku dhacday oo raadinaya xuquuqdooda. Sharciga shaqada Soomaaliya wuu jiraa, wuxuuna u yaallaa inuu ilaaliyo xaqa aad leedahay shaqaalo ahaan. Qofna ha u oggolaanin in uu awoodiisa u isticmaalo in uu ku xadgudbo xuquuqdaada," ayay tiri Nasra.
Nasra iyo qareenkeeda ayaa aaminsan in dowladda federaalka Soomaaliya ay wax badan ka qaban karto ilaalinta xuquuqda shaqaalaha, gaar ahaan hay’adaha samafalka ee caalamiga ah.
“Kiiskan wuxuu indhaheena u furay xadgudubyada lagula kacayo shaqaalaha Soomaalida ee la shaqeeya hay’addaha samafalka. Waxaan ku talin lahaa in dowladda Federaalka Soomaaliya ay sameyso hay’ad madax-banaan oo nidaamisa hay’adaha samafalka ee ka howlgala Soomaaliya si loo xakameeyo dhibaateynta aan loo meel dayin ee lagu hayo muwaadiniinta Soomaaliyeed,” ayuu ku taliyay Maxamed Weli oo ka tirsan Garmaal Law Firm.
Dagaalka Nasra ee ay ku raadineyso caddaaladda weli ma dhammaan. Muddo ku dhow laba sano oo uu socda dagaalka maxkamadda, Nasro ayaa oggaatay in IRC ay racfaan ka qaadatay go’aankii maxkamadda gobolka Banaadir ay u gudbisay maxkamadda sare ee Soomaaliya. Nasra ayaa hadda ka werwersan in ay sannado qaadato ka hor inta aanay xuquuqdeeda ka helin hay’adda IRC.
"Waxaan rajeynayaa in dacwaddu si dhaqso ah u dhammaato. Waa wax laga xishoodo in IRC ay weli diidantahay inay qirtaan inay si sharci-darro ah shaqadda iiga joojiyeen keliya in aan uur leeyahay. Waxaa ay rabaa inay dacwadda ku sii wadaan sabab la'aan. Cadaaladda ha guuleysto insha'allah,” ayey kusoo gabo-gabeysay hadalkeeda.
Hiiraan News Desk
Kenya, Nairobi