Muran Siyaasadeed ka dhashay Jiritaanka Golaha Wadatashiga iyo Toosinta Qaranka ee Hargeysa looga dhawaaqay
Arbaco, July 17, 2013 (HOL) — Xukuumadda, goleyaasha sharci dejinta iyo madax dhaqameedka Somaliland ayaa si weyn uga hor yimid gole cusub oo siyaasiyiin reer Somaliland ahi kaga dhawaaqeen magaaladda Hargeysa, kaas oo ay u bixiyeen golaha wadatashiga iyo toosinta Qaranka oo ay isku bahaysteen siyaasiyiin mucaarad ku ah xukuumadda.
Tan iyo maalintiii lagu dhowaaqay golahaasi waxa iska soo daba dhacayey madax dhaqameedka goboladda oo cambaareynayey golehaaasi kuna tilmaamay sharci daro iyo dadweynaha laftooddii oo ku kala qaybsamay golahan cusub.
Haseyeeshee, dadweyne u badan dhalinyaradda ayaa iyagu taageraya golahan cusub, isla markaana soo dhoweeyey golahan oo ay sheegeen inuu yahay siyaasiyiin toosinaya xukuuuumadda, isla markaana soo bandhigaya dhaliilahoodda maadaama oo aanay imika dalka ka jirin xisbi mucaarad dhab ah oo tilmaama xukuumadda khaladaadkeedda.
Golahan oo buuq iyo muran ka dhex abuuray bulshadda dhexdeedd, taas oo laba garab la kala noqday kuwo taageeraya iyo kuwo ka soo horjeedda, ayaa xukuuumadduna golahan ku tilmaamtay inuu abuurayo khalkhal nabadgalyo, sidaad arteed aan la ogolayn inuu dalka ka shaqeeyo.
Goleyaasha cambaaraynaya golahan wadatashiga iyo toosinta Qaranka waxa ugu dambeeyey Guddoomiye ku xigeenka koowaad iyo guddoomiye ku xigeenka 2aad ee golaha wakiillada, Baashe Maxamed Faarax iyo Cali Aw Yuusuf Axmed, waxaanay sheegeen in golahaasi sharci daro yahay, isla markaana dalku leeyahay golayaal iyo saddex xisbi.
“Golayaal baa jira qaran, waad ogaydeen ururadii baa la furay doorashaa la galay saddex xisbi qaran baa jira saddexda xisbi qaran ayaa afka shacabka ku hadlaya iyo saddexda gole. Gole kale cidii sheegatay dastuurka ayay jabisay.”ayuu yidhi gudoomiye ku xigeeka kowaad ee golaha Wakiiladda Baashe Maxamed Faarax oo arrintaasi ka hadlaya, waxaanu intaasku daray “ Waxa aan ku waaninaynaa oo aanu u soo jeedinaynaa guddidaasi golaha sheegatay waa sharci darro meel dastuurku u banaynayaa ma jiro. Waxaan u soo jeedinayaa odayaasha in ay ka waantoobaan”.
Sidoo kale, Guddida joogta ah ee Golaha Guurtida Somaliland, ayaa iyaguna ka digay siyaasiyiintaasi samaystay golaha cusub, kuwaas oo tilmaamy inay yihiin sharci daro.
Guddoomiyaha guddida joogtada ah Xaaji Cabdi Xuseen (Cabdi Waraabe) oo ka mid ah Dadka ugu da’da weyn Somaliland, isla markaana bulshadda aad u ixtiraanto ayaa talooyin usoo jeediyey golahaasi, waxaanu yidhi “Waxa aan u soo jeedinayaa siyaasiyiinta ku dhawaaqay golahaasi in aanay ka nixin maatida iyo waayeelka aan ka mid ahay ee ku nool nabadii iyo midhihii halganka ee ay tacabka badan ku lahaayeen, dhawaaqooduna aanu u faa’iidayn qof si xun wax u doonaya oo dhibaato ku keena ummada iyo dalka. Waxaan u soo jeedinayaa inaanay nabad-gelyadda wax u dhimin iyo sumcadda qarankaba.”
Isagoo Xaaji Cabdi Waraabe hadalkiisa sii wata waxa uu yidhi “Haddii ay wax tabasho ah qabaan waa in ay u keenaan golayaasha baarlamaanka, abaal weyn ayay nimankaasi ku leeyihiin qaranka, magacna waa loogu hayaa, waxaan leeyahay adeerayaal midhihiinii ha tacab khasaarinina.”
Dhinaca kale, waxa iyaguna taageero balaadhan u muujinayaa golahan dhalinyaro badan, kuwaas oo xukuuumadad ku eedeeyey inay meesha ka saartay xisbiyadii mucaaradka ahaa ee khaladkeedda tilmaami lahaa, sidaa darteedna golahan cusubi yahay siyaasiyiin u midoobay inay toosiyan xukuuumadda.
“Waanu taageeraynaa golahan wadatashiga waxay arkeena waa waxay shacabku arkeen, waxaana loo baahan yahay in la toosiyo oo khaladaadkeedda badan la tuso si dumuqraadiyadu u hagaagto ”ayuu yidhi Maxamuud Aadan Cali oo ka mid ah dad taageersan golahan.
Haseyeeshee, xukumadda ayaa iyaduna ku dadaalaysaa sidii golahan cusub iyo shacabka la iskugu dhufan lahaa, isla markaana shacabka loogu tusi lahaa inay abuurayaan nabadgalyo daro iyo khalkhal siyaasadeed oo sharci daro ah, taasina waxay keentay in madax dhaqameedka gobolada iyo degmooyinka ay ka hadlaan arintaasi, isla markaana ay cambaareeyaan golahan cusub.
Sidoo kale, golahan wada tashiga oo ay ku bahoobeen siyaasyiin magac iyo qadarin ku leh shacabka dhexdeedda, isla markaana ay ka muuqdaan madaxweyne ku xigeenno hore usoo maray Somaliland, kuwaas oo ku doodaya in aanay wax dhibaato ah u horseedeen dalka ,balse ay soo bandhigayaan khaladaadka ay xukuumaddu gashay mudadii ay xilka haysay, maadaama oo ay isku milmeen golihii xukuumadda, golihii sharci dejinta iyo xisbiyadii mucaaradka, taasina ay meesha ka saartay in la toosiyo xukuumadda .
Golahan cusub oo sharaxaya eraygan Gole ee doodda badan iyo muranka keentay, ayaa ku yidhi “ Kelmada GOLE waa erey ka da’ weyn dhismaha dawladda aynu iminka naqaano, oo somaalidu soo isticmaalaysay wakhti aan dawlad ba la aqoon. Tusaale: Gole Geel-jire, Gole ciyaareed, Gole wada hadal, Gole colaadeed, Gole nabadeed, iyo Gole xidid iyo Gole Diineed. Iminkana waxa loo isticmaalaa Golaha Salaadiinta , Golaha Cuqaasha, Golaha Suugaanta iyo Golaha Barayaasha. Sidaa darteed, waxa hadalka Xukuumadda ka muuqday inay dadweynaha sifo khaldan ugu dhigeysay , taas oo aanu ku sharaxnay ereyga GOLE isticmaalkiisii hore iyo kan dambeba”.
“Golayaasha Qaranka ee Dastuurku jideeyey waa seddex: 1) Golaha Xukuumada, 2) Golaha Wakiilada iyo 3) Golaha Guurtida, midna maanaan sheegan. Xisbi Qaran maanaan sheegan, ee waxanu nahay Muwaadiniin talo aanu isleenahay wax bay u tareysaa Dalka iyo Dadka u soo jeediyey, sida Dastuurku xaqa u siiyey inuu fikirkiisa cabirikaro.”ayey war-saxaafadeed ka soo baxay ku sharaxeen waxa uu golahodu kaga duwan yahay goleyaasha dalka ka jira.
“Waxaanu Ummadda Somaliland u sheegeynaa nuxurka Goluhu waa wax ha la saxo, waana waxaynu wada leenahay dhamaanteen oo u baahan inaynu ka wada tashano marka ay timaado kale duwanaansho fikir iyo aragti ku salaysan xaguu Waddanku u socdaa ma tahay wadadii guusha, waxaanu mar labaad Cadaynayaa inaanu golahanu ahayn gole ku jira tartan siyaasadeed, Nuxurkuna waxa weeyi in wixii khaldan ku dhamaysano Tallo loo wada dhan yahay oo hareeraha laga wada jooga, sidii Somaliland ku caano maashay loo adkeeyo Midnimaddeenna”ayey hadalkoodda sii raaciyeen.
Si kastaba ha ahaatee,golahan cusub ayaa xukuumaddu sida fiinta uga qayliday, waxaanay sheegeen inay sharci daro tahay in golaha aan kuwo dastuurku sheegay ahayn dalka lagaga dhowaaqo, haseyeeshee madax dhaqameed kale ayaa iyaguna xukuumadda ka codsaday in aan lagu degdegin in xabsiga loo taxaabo siyaasyiintaasi maadaama oo abuuri karto khalkhal siyaasadeed.
Siyaasyiintan ku bahoobay golaha Wadatashiga iyo Toosinta Qaranka ayaa waxa ku jira qaar kamid ah gudoomiyeyeeshii ururadii siyaasyada ee tartankii golaha deegaanka ku hadhay ee tirsanayey in cadaalad daro lagu reebay iyo siyaasyiin kale oo uu ka mid yahay wasiirkii hore Maaliyadda Maxamed Xaashi Cilmi oo taageero badan ka haysta dhalinyaradda, gaar ahaan ardayda jaamacadaha dalka ka dib markii muddo gaaban uu kor u qaaday miisaaniyadda qarannka, isla markaana shaqaalaha dawlada iyo Ciidamadda 100% u kordhiyey, waxbarashadii dugsiyada dhexe iyo hoosana ka dhigay bilaash iyo Shaqo abuur uu sameeyey, taasna waxa uu ku helay inuu bulshadda dhexdeedda ixtiraam badan ka helo.
Barkhad-Ladiif M. Cumar, Hiiraan Online
[email protected]
Hargeysa, Somaliland
