Inj. Maxamed Cali Cibaar
[email protected]
Nin Soomaaliyeed oo yaabban ayaa laga hayaa “Warkii hore war soo dhaafyoo waayeel qolof lahaa yimideey !!” Wallee maanta warkii hore war soo dhaaf. Xitaa xoolihii waa argagixiso, waana in la dabarjaro oo diyaarado lagu duqeeyo, walibana loo adeegsado hub casri ah oo aan waxba hambeyneynin, AC -130 !!!
Waxaa maanta cadaatay in Gaashaanbuur aan arxan laheyni ay ku soo duushay shacabkii Soomaaliyeed, lagana soo weeraray cirka, dhulka iyo baddaba. Waxaa maanta nalagu duqeynayaa hubka ugu casrisan caalamka ee wax gumaada, kasoo lagaba yaabo in qaarkiis uu adeegsigiisu adduunka mamnuuc ka yahay. Dhowrkii maalmood ee la soo dhaafay kaliya, waxaa lagu xasuuqay degaanno ka mid ah J/Hoose dad boqollaal gaaraya, dhaawaca iyo burburka hantiyeedna Alle-Weyne ayaa loo sheegtaa. Waxaan nahay looma ooyeyaal !! Caalamka laba Cali oo waxa na haysta iska wareysanayaa ma jiraan, waase gar. Sababtoo ah, Soomaalidii ayaaba ka daman dareenka jira iyo dabargoynta lagu hayo. Waxaa taas ka sii daran in ay jiraan qaar ku faraxsan oo u mashxaradaya xasuuqa socda, una hambalyeynaya oo u mudaaharaadaya cadowyadii falalkaas argagaxa leh geystay.
Ma aha markii ugu horreysay taariikhda ee dad dhulkooda loo quuri waayay la isku dayo in la dabarjaro, ka dibna dalkooda la dego. Arrinkaasi wuxuu dhacay marar badan, wuxuuna ka dhacay dhammaan qaaradaha adduunka. Waxaa kale oo aan iyaduna cusbeyn dagaal diimeed oo dunida ka dhaca. Waxaa markaa la dhihi karaa duullaanka qaawan ee Gaashaanbuurta ay horkacayaan Mareykanka iyo Itoobiya waa dullaan maangal ah, dulmiba ha ahaadee!! Arrinkase la yaabka iyo amakaagga lihi waa in dad mas’uuliyiin Soomaaliyeed sheeganayaa ay eheladoodii ku soo hoggaamiyaan cadow ma naxe ah si loo xasuuqo! Kuwa kalena ay u mashxaradaan !
Gabaygaan Baroordiiqda ah ee Xisaab Qoran oo soo baxay 11/06/2007da, wuxuu ka curtay xasuuqa lagu hayo shacbiga Soomaliyeed, gaar ahaan kuwa lagu dabarjarayo degmooyinka ka tirsan Jubbada Hoose, wuxuuna soo baxay 11kii Jannaayo 2007da. Gabaygu, Wuxuu musiibada dhacday eeddeeda dusha ka saarayaa dadka Soomaaliyeed oo cudurka qabyaaladdu aafeeyay, asaagoodna ka reebay. “Laxiba shillalkey is dhigto ayaa lagu gowracaa” ayayna Soomaaliyi horay ugu maahmaahday. Waa hubaal in farsamaxumidii difaac iyo isdhexyaacii maamulkii maxkamaduhu uu door muhiim ah ku lahaa musiibada dhacday, wax badan oo wanaag kale ahba ha qabteene. Waa hubaal in ay bannaanaatay kaalintii indheergradka iyo aqoonyahannada Soomaaliyeed oo ay u muuqato in ay sahladeen khatarta halista ah ee ku xeeran dadka iyo dalka Soomaaliyeed. Waxayse dhabtu tahay, in aafada ku dhacday maanta umaddeennii ay mas’uuliyaddeeda ugu culus qaadanayaan kooxahaan sida aan gabashada laheyn dadkii iyo dalkiiba u geliyay gacan gumeysi, waxayna kala yihiin:
- Daagaal-oogeyaasha kala ah G/Sare C/laahi Yuusuf Axmed iyo Dr. Cali Maxamed Geeddi oo sheegta Madaxweyaha iyo Ra’iiuslwasaaraha Soomaaliya, kuwaasoo dalka u soo horkacay ciidamo calooshooda u shaqeysteyaal ah oo dadka u geystay dambiyo gumaad ah, diintiina ku tuntay .
- Koox lagu sheego Xildhibaanno, oo iyagoo u xilanaya dufan aan badneyn, si toos ah iyo si dadbanba u ogolaaday in dalka uu shisheeye cadow ahi maamulo, siduu doonana ka yeelo. Waxay Qarannimadeennii qaaliga aheyd dhaafsadeen qado iyo qaad.
- Koox Dulmi-taageerayaal ah, oo labadaan kooxood ee hore ku taageerta dulmiga iyo tacaddiga ay ku hayaan umaddooda, waxayna isugu jiraan kuwo dulmiga u taageeraya qabyaalad. Kuwo u taageeraya xildoon. Kuwo u taageeraya hunguri. Kuwo u taageeraya xaasidnimo iyo xiqdi iyo kuwo ujeeddooyin kale u taageera.
Kooxahaan ku eedeysan khiyaamada Qaran ayuu ka hadlayaa gabayga Xisaab Qoran, waana kan gabaygii ee akhris wanaagsan:.
Adduunyadan aan xasileyninee samada xiimeysa
Adduunyadan xalaashii yartahoy badatay xaaraantu
Adduunyadan xishood ceeb yahoo lagu xikaayeysto
Adduunyadan xumaantii gar tahay oo xaq lagu diimo
Aduunyadan ninkii Xaramka taga kuba xujoobaayo
Adduunyadan midkii reerka xada loo xadreynaayo
Adduunyadan xannaannaduba tahay xaalufkiyo boobka
Adduunyadan xadiidkii bir uu jebiyo xaabshaanku
Adduunyadan nin xuutaan ahaa xoog ku faanaayo
Adduunyadan Xabley iyo Injiri Xamar ka tookheyso
Inkastoo xurgufo hoose iyo xadgudbkeen keenay
Mar haddii Quraan iyo Xadiis xukuntan loo diiday
Dullinimo intaan kuwo xagjira u xiri leyn taajka
In xabaal la aadaa ka roon ku dhex xashaashkeede !!
Waa laga xanaaqaa gunnimoo wey xaraartahaye
Sida Gureygii xaqiraad nacee rabay xuquuqdiisa
Sayidkii xawaareynayee Xiinfaniin laliyay
Bashiirkii xanuunjiyay Smith ee xisaar geliyay
Xasankii Barsane joogayee xabsiga loo jiitay
Xalanihii xadgudub diidayee Xayle(1) samirsiiyay
Xarbigii Jabuutiyo wixii geesiyo xijaabtay
Iyo wixii xiddigo nuuri jiray xawda laga gooyay
Gobonnimo inaan xajisannaa noo xarrago roone
Mar haddiiba xaafaddii Muqdisho uu Tigree xulayo
Intii aan xarriir u gogli leyn xabashi soo duushay
Waa inaan Jihaad xaadirnaa lana xanjeertaaye
Waa inaan xag walba ka jilcinnoy xananka jiirane
Waa inaan xaluulasho galnaa xaskey ku dhuuntaane
Jidadkooda waa inaan xirnoy ku xabbisnaade
Xasharaadka waa inaan gubnaa xarunta tooda ahe
Waa inuu xanuunku ku batoy xummad hunqaacaane
Waa inaan xorownoy mar kale xowli cararaane
Xadka waa inaan dhaafinnoon xaaqno gabigoode!! ( Insha-Allaa).
Xuunshada sideedii qof cuna xaabka soo uraya
Xayawaanno duni waa jiraan xoor wax dheeryahaye
Kan xaraarad hooggeen u qaba xasarad sii socota
Ee xaseyso weli maal lahow xaasid baad tahaye
Xaakada bukaannada ildaran xiito waayeel ah
Xaamilada ilmeyneysa ee uu kufrigu xaydxeyday
Xaafidul-Quraannada gubtee xaabo laga yeelay
Ubad xabadka laga toogtay iyo xiidmahaa daadsan
Xinjiraha qulqulayaba haddaad xilal ku dooneyso
Yey kaa xargagin ee intaad xaabsatoo kariso
Meydkooda xago oo ka dhereg xaalku kaa murugye !!
Xaqirnaan ammaan loo qabiyo xiqdi qof maangaab ah
Kuwey ceeb ku xoontaa jiroo xiiray sharaftiiye
Odaygaa xakaaraaya ee cidlo ku xuurtooday
Oo cadow inuu noo xirxiro noqotay xeeshiisu
Iyo gacal xasuuqaha kibraye afku xumbeynaayo
Oo xaashee xooluhuu daweyn ay xis dhaamaanba
Xujadeysan furiddeeda Karin xeebta gadiddeeda
In ujeedku xilahooda yahay xume in loo geysto
Xaqiiqdii waxay moogyihiin xarfadda khayrkoode
Haddey xikmad in uun leeyihiin xodxod ma yeeleene
Xornimadeennii qaaliga ahayd xanjo ma siisteene
Xiisuu Tadhase noo qabaa xubbi ma sheegeene
Xulufadey dhulkii soo gasheen waxay xasuuqeyso
Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
Xaq- u- dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno !!
Kuwaa maanka laga soo xadeye xeradii Doofaarey
Xiisado damiirlaana iyo xaqdarro loo meershay
Nacabkuna uu noo soo xulee xaajadiis fuliya
Xubno rooni inkastoy jiraan xabbado kow labo ah
Xildhibbaano kii moodayow waa xis li’ idaaye
Haddey xeerinayaan dadnimo nama xaraasheene
Xaajiyaal ma dhoofsheen intey culimo xaabshaane
Xuseenkii xuduudaha inkirey ma xarrakoodeene
Waa kuwo xusuustood yartoo xaaran gabigoode
Waa kuwo xafiis aan lahayn laga xog qaataaye
Waa kuwo is ximin iyo u nool iney xil gaadaane
Waa kuwuu jahligu badi xayiray oon xayi aheyne
Waa kuwa xabkeystoon ka nixin xaal siduu yahaye !!
Waa kuwo la xuuxuuxiyoo xaax la leeyahaye
Waa kuwo u xaadiri yaqaan gunno xariifeede
Waa kuwo xayaatada u jecel xamasho jaalkoode
Xoogaa yar meeshey ka heli wow xaluushaane
Shacabkoo xayeysiya ayay xayr la jabayaane
Xalustey salaaxaan markaan xagal ka daacnaaye
Xididkoodu waa kuwuu bukoo ka xoqan iimaane
Mar haddeysan lafaheenna xagan waa xamdi Ilaahe
Waxba yaysan xamxameyninoo u shirin xaynxeyne
Waxba yaysan xasillooni iyo nabadna xaaleyne
xulufadey dhulkii soo gasheen iyo xasuuqeeda
Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno !!
Deriskoo xaqdhowr badan leh iyo xaafadaha jaarka
Xidid iyo haddii gacal u jiray la is xigaaleysto
Soomaali xeerkeedii iyo dhaqan xushmeyntiisii
Waxa jira dir soo xoorayoon xaajo ka lahayne
Kuwa nacabka soo xamaalayee sida ximaarkiis ah
Oo xaqiran xaqna aan lahayn iskana xayraansan
Beentuna xadaaradba u tahay xigasho huuhaa ah
Kuwo iney dhashoodii xasdaan u xusul duubaaya
Oo xijaabka dumarkii dhig loo xerada gaal aada
Kuwo fikirku xaflad qado ah iyo xeeradaba dhaafin
Oo xaanshiyaha lacag u qaboo baryo xabeebsanaya
Xalku kuwuu u daranyahay xareed lagu harraadbeelo
Taageerayaal xiiqsan iyo Xaarwalwaal badane
Kuwii xaawaleydii qataloo xalwadahow dhiibay
xulufadey dhulkii soo gasheen iyo xasuuqeeda
Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!
Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!
Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!
Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!
Inj. Maxamed Cali Cibaar
Delft, The Netherlands
E-mail: [email protected]